A New Year Message in Waray

Sa mga igkasi ko Waray: salamat sa pagbisita sini nga blog, bisan pa kun talagsa la ak makagsurat sin bag-o nga post. Salamat liwat labi na gud sa mga nabulig pagtranslate dihan. Nanhihinaut ak nga ada kam sa maupay nga kamutangan yana nga adlaw ngan sa mga masunod pa nga mga adlaw. 

May ak igpapa-angbit sa iyo nga mensahe nga pirme ko nakakarawat kun tiabot na an bag-o nga tuig. Diri gad ak sini natuod pero igbutang ko la gihapon dihan basi updated liwat an iyo jokes hasta si  Internet. :-)

"Pagtapo sa bag-o nga tuig, likayi an mga prutas nga pili (itom) sugad san mansanas, ubas, pakwan, peras, chiko, basi diri masirum an swerte. Likayi liwat an ice cream kay matunaw an swerte. Hasta an tikang sa dagat, likayi kay malumos an swerte. Ayaw liwat sa manok, pabo, ug pato kay malupad an swerte. Likayi liwat an hayop nga upat an siki pareho san baka, baboy, karabaw, kanding kay madalagan an swerte. Para makasiguro, ayaw nala pagtima basi waray gasto, wara pa malas. Sa hipid nala pakikaon."

Malipayon nga pagtapo sa bag-o nga tuig 2018!

An Ako Kaagi sa 14th Lamiraw Creative Writing Workshop

Sayo ak sa fellows san 14^th Lamiraw Creative Writing Workshop didto sa University of Eastern Philippines (UEP) sa Catarman sa Norte san Samar sito ika 8-10 sa Hulyo, 2017.  Gidudumara an Lamiraw Writers’ Workshop san Katig Writers’ Network Inc., sayo nga grupo sin mga paragsurat sa Rehiyon 8.

Inop ko gad la ini sadto: nga umapi sini nga workshop komo sayo nga fellow. Para sa ak,  makuri gud ini maabot. Natuod ak nga an mga writing workshops para la sa mga nagseseryoso sa kanra pagsurat. Kundi, paggawas san panawagan hiunong sa 14th Lamiraw Creative Writing Workshop, inabat ak sin iba nga klase nga pamaso san ak lawas. Pag-abat ko, nanmaga ak. Ako ini gibasa nga senyales  nga mayaon ak karuyag sarihan nga butang nga waray ko pa kahihimo – an pagpabasa ngan pagpa-critique san ak sinurat sa panel sin mga ungod nga paragsurat. Ngan nahitatabo la ini sa workshop kun diin adto an mga paragsurat ngan an ungod nga aksyon.

Pagpangandam

Ak gihunahuna sin maupay kun makakaya ko ba pagsurat ngan pagbukod sa deadline. Nagsurat ak sin essay ngan sin siday. Gipaangbit ko an ak mga panhunahuna sa Waray, sa Ninorte-Samarnon. 

Kinalasan Sa Baybay

Una ko pala pakabati sa "kinalasan" sa Baybay, kasabot ko nga pareho la siya sa "kinalasan" sa Waray. Diri ngay-an. (Cebuano an paglata sa Baybay.) DIRI NAANGAY -- mao ini an ako hunahuna pakabati ko sa kanra. Pananglitan:

Kinalasan ko sa amo nga mga magsuon. 

Kinalasan ko nga ning-abot.

Kinalasan ko nga ninghatag sa ako amot. 

Kinalasan ko nga contestant.

Diri pa gud ak sadto maupay mag-Cebuano sanglit mao ini an ako pagsabot:

Kinalasan ak sa am nga magburugto.

Kinalasan ak pag-abot ko. 

Kinalasan ak paghatag ko san ak amot.

Ako adto nga contestant nga kinalasan. 

Para sa ak, malain ko gud talaga sira pamatian. Pero naniguro ak nga masabtan ko kon nano an kanira karuyag sidngon. Nakuha ko gihapon kon gin-aanano nira. Nakakita ak san pattern ngan na-translate ko sira sin maupay. Malain la ngay-an siya (kinalasan) sadto pamation kay ako ginsasalakot an Cebuano ug an Waray samtang naniniguro ak nga masabtan iton nga mga sentence. Yadi an tama nga pag-translate:

Gimamanghuri ak sa am nga magburugto. 

Giuurhi-i ak nga inabot.

Giuurhi-i ak nga nag-amot. 

Giuurhi-i ak nga contestant.  

An kanira ngay-an kinalasan diri ngay-an an ato kinalasan nga nahingaratan. Kanira gindudurugtong an kina + "last" + an. Gintanggal la nira an "t" sa "last", yaon na sira dayon bag-o nga word = kinalasan.

Nano man kon sugad an kinalasan sa Baybay? Para igpakita nga waray na gud tipirdi o makakatupong, gin-ura-ura gud nira  an ideya sa pagka-urihi; sanglit, giuurhi-i sa mga urihi.

P.S.

Do you need an English translation for this blog post? Here's the English version for you.

Pagsurat Sa Waray–Norte Samarnon Nga Pinulongan (On Writing Using The Waray–Norte Samarnon Language)

Kon Waray ka, maaram ka nga an Waray sayo nga dayalekto sa Bisaya (Waray is a regional variety of the Visayan language). Waray an ako first language mao nga bisan pa yadi na ak sa lugar nga Cebuano o Sebuhano (another Visayan dialect) an inistoryahan, naghuhuna-huna ak gihapon sa Waray-Norte Samarnon style.

Maupay magsurat sa Waray (It feels great to write in the Waray language). An iba kinukurian pagsurat sa kanira first language — nga kaurugan diri English — kay an kanira nahigagaraan, para la sa paglata (speaking) an kanira first language, diri para sa pagsurat (writing). An maupay sa Waray kay duro-diretso na an pagsurat. Kon nano an nasulod sa ako huna-huna, diretso na sa keyboard. Diri na ak naghihinuna-huna sa English, balik naman sa Waray, dikan balik na liwat sa English.

Iba an ato Waray. Iba sa Eastern Samar ngan sa Western Samar. Sa diri pa kit ma-ursa sini nga istorya, ako klaruhon nga an Western Samar, Samar an official nga tawag sa kanya. Pananglitan, (1) Basey, Samar, (2) Hinabangan, Samar, (3) Catbalogan, Samar. Pero, para mas masayon sabton, ako gagamiton an "Westehanon" (Western Samar) as a reference to that part of Samar. Balik kit sa ato istorya. Ini nga kalainan sa ato Waray, danay kit nahihimo nga kataw-anan o pataraw-an in naglalata na kit ngan nahibabatian san iba nga Waray. (Ako ngay-an igdudugang nga an "kataw-anan" ug "pataraw-an" diri ini taga Norte nga pulong. Nahuram ko na la ini sa iba nga lugar. Diri na ngani ak maaram kon sa Baybay, Leyte o sa Tacloban. Ambagaw pa, saksak-sinagol na ini nga ako Waray. Pasayloa.)

Kit-i ini nga mga Waray-Norte Samarnon nga mga pulong ngan ato ikumpara sa Estehanon ngan Westehanon.

English word	Nortehanon	Estehanon o Westehanon
to shout	gagasud/ paggagasud	guliat/ pagguliat o kuruo/ pagkuruo
one	sayo	usa
sun	sudang	adlaw
to cook rice	tug-on/ pagtug-on	tuon/ pagtuon
foot	siki	tiil
to speak	lata/ paglata	yakan/ pagyakan
black	pili	itum
red	baga	pula
old	arug	lagas
salted fish	budo	ginamos
to play	uyag/ pag-uyag	uyas/ pag-uyas o mulay/ pagmulay
seed	uyas	liso
unorganized (referring to the person)	lamo	amog
insane	imos	kulang
chili	katsumba	kalungkagong/ sili
to sweep	rabhit/ pagrabhit	silhig/ pagsilhig

Pipira la ini sa mga kalainan sa ato Waray ngan sa Waray sa iba nga Waray-speaking areas. An pinakamaupay nga parte sa ato Waray kay puyde kit mag-istorya nga diri nasasabtan bisan pa mga Waray liwat an nanmamati sa at.

Pananglitan, pira ba an nasabot sa lalataon nga LAGIKWAY (Who understands the word LAGIKWAY)? Tingali diri daramo (Probably, not too many). Mga haglarum an ato mga termino. Diri mahisasabtan san iba nga Waray. Kon ato tutuyuon, kaya nato mag-iristorya nga pareho sin mayaon kit codes nga ginsusunod.

Relaxed mood ak samtang nagsusurat sini. Ambot la kon kamo, relaxed mood liwat samtang nagbabasa. Pero masayon la magsurat sa Waray. Marasa. Diri pinanhuhulasan. Diri na kinahanglan bulig sa dictionary o sa thesaurus.

By the way, LAGIKWAY is cassava.

New Post:
Pick A Winner! (Nakontak Na?)