Pagsurat Sa Waray–Norte Samarnon Nga Pinulongan (On Writing Using The Waray–Norte Samarnon Language)

Kon Waray ka, maaram ka nga an Waray sayo nga dayalekto sa Bisaya (Waray is a regional variety of the Visayan language). Waray an ako first language mao nga bisan pa yadi na ak sa lugar nga Cebuano o Sebuhano (another Visayan dialect) an inistoryahan, naghuhuna-huna ak gihapon sa Waray-Norte Samarnon style.

Maupay magsurat sa Waray (It feels great to write in the Waray language). An iba kinukurian pagsurat sa kanira first language — nga kaurugan diri English — kay an kanira nahigagaraan, para la sa paglata (speaking) an kanira first language, diri para sa pagsurat (writing). An maupay sa Waray kay duro-diretso na an pagsurat. Kon nano an nasulod sa ako huna-huna, diretso na sa keyboard. Diri na ak naghihinuna-huna sa English, balik naman sa Waray, dikan balik na liwat sa English.

Iba an ato Waray. Iba sa Eastern Samar ngan sa Western Samar. Sa diri pa kit ma-ursa sini nga istorya, ako klaruhon nga an Western Samar, Samar an official nga tawag sa kanya. Pananglitan, (1) Basey, Samar, (2) Hinabangan, Samar, (3) Catbalogan, Samar. Pero, para mas masayon sabton, ako gagamiton an "Westehanon" (Western Samar) as a reference to that part of Samar. Balik kit sa ato istorya. Ini nga kalainan sa ato Waray, danay kit nahihimo nga kataw-anan o pataraw-an in naglalata na kit ngan nahibabatian san iba nga Waray. (Ako ngay-an igdudugang nga an "kataw-anan" ug "pataraw-an" diri ini taga Norte nga pulong. Nahuram ko na la ini sa iba nga lugar. Diri na ngani ak maaram kon sa Baybay, Leyte o sa Tacloban. Ambagaw pa, saksak-sinagol na ini nga ako Waray. Pasayloa.)

Kit-i ini nga mga Waray-Norte Samarnon nga mga pulong ngan ato ikumpara sa Estehanon ngan Westehanon.

English word     
Nortehanon        

Estehanon o Westehanon   
to shoutgagasud/ paggagasud   guliat/ pagguliat o kuruo/ pagkuruo
one sayo usa
sun sudang adlaw
to cook rice tug-on/ pagtug-on tuon/ pagtuon
foot sikitiil
to speak lata/ paglata yakan/ pagyakan
black pili itum
red baga pula
old arug lagas
salted fish budo ginamos
to play uyag/ pag-uyag uyas/ pag-uyas o mulay/ pagmulay 
seed uyas liso
unorganized (referring to the person)  lamo amog
insane imos kulang
chili katsumba kalungkagong/ sili
to sweep rabhit/ pagrabhit silhig/ pagsilhig

Pipira la ini sa mga kalainan sa ato Waray ngan sa Waray sa iba nga Waray-speaking areas. An pinakamaupay nga parte sa ato Waray kay puyde kit mag-istorya nga diri nasasabtan bisan pa mga Waray liwat an nanmamati sa at.

Pananglitan, pira ba an nasabot sa lalataon nga LAGIKWAY (Who understands the word LAGIKWAY)? Tingali diri daramo (Probably, not too many). Mga haglarum an ato mga termino. Diri mahisasabtan san iba nga Waray. Kon ato tutuyuon, kaya nato mag-iristorya nga pareho sin mayaon kit codes nga ginsusunod.

Relaxed mood ak samtang nagsusurat sini. Ambot la kon kamo, relaxed mood liwat samtang nagbabasa. Pero masayon la magsurat sa Waray. Marasa. Diri pinanhuhulasan. Diri na kinahanglan bulig sa dictionary o sa thesaurus.

By the way, LAGIKWAY is cassava.

New Post:
Pick A Winner! (Nakontak Na?)


24 comments:

  1. Alagad man inin Doray! Makalilisang man gud!lol Balit maupay hiya nga post ngan nakaintindi man gihap ak bisan baga makuri basahon an iba nga parte kay diri man iton akon yinaknan. Mag-iba man tat version hit Winaray. Pero tuod la, usa ak hiton nga mga guilty kay kinukurian na ak pagsurat ha Waray ikumpara ha English. Diri kay baga "napaka" la ak, kulang la hin training ada? Kay bisan ha pagyakan nam ha Tacloban surusalakot man hin Waray, English, Tagalog ngan Cebuano tam kayakan. Asya danay makuri kun tagala "pure" Waray-waray gud la. Sana ma-publish ini.

    ReplyDelete
  2. Sis, I don't know Waray but I somehow understand some things here. Parang sa Tagalog din pala na may mga salitang hindi common or magkaiba ang tawag.. Gaya ng tuta sa Batangas ang tawag nila ay bilot hehehe.

    It's true, it is much more comfortable to write in one's first language. Easy and relaxed, no pressures thinking about the right words and sentence construction. You have got a big advantage when you know a lot of dialects and languages. :-)

    ReplyDelete
  3. Sis,I learned waray words here ha,cool! Miss you sis!

    ReplyDelete
  4. what is waray term for cat, eye, nose, sing, money, sleep, foot(noun), hand, plant (noun), skin, water( noun), talk, fall, rest, big, good, bad, heart, heavy. please help.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Cat- Oding
      Eye- Mata
      Nose- Irong
      Sing- Pagkanta
      Money- Kwarta
      Sleep- Katurog
      Hand- Kamot
      Plant- Tanom
      Skin- Panit
      Water- Tubig
      Talk- Yakan
      Fall- Hulog
      Rest- Pahuway
      Big- Dako
      Good- Maupay
      Bad- Malain
      Heavy- Mabug'at

      Delete
  5. @Anonymous

    You may check this blog's
    dictionary. I have updated it for you. Just use Ctrl F to find the words. Thanks for the interest in the Waray language.

    ReplyDelete
  6. Maupay la pagbinasa hini nga im ginsurat, maupay na la kay nagkaada ko man sangkay nga taga norte salit nakakasabot ak gihap hin iyo panlata,taga basey samar man it ak nanay, nagn tuod gud nga may ada pagkakaiba an aton salita bisan pareho la nga waray. namingaw na gud ak makapamati hin winaray nga kayakan kay maiha na man ak nga di nakakauli ha samar. maupay kay nakahuna huna ak pagvisit ha triond salit nakit an ko ini nga imo blog.

    ReplyDelete
  7. Hi! I need help.. What does it mean when someone says: "Pakilala ko saim ak ingid." Can't understood my guy.. Haha.. Thanks in advance! ;)

    ReplyDelete
    Replies
    1. Pakilala q sayu ang aking sinta

      Delete
  8. Salamat han everyday nga pagAlog...dri kami makakarigo kun wa ka. Plz can you translate it

    ReplyDelete
  9. Thank you for fetching water everyday. We cannot take a shower without you...

    ReplyDelete
  10. Thank you for fetching water everyday. We cannot take a shower without you...

    ReplyDelete
  11. What is Kapirinton in tagalo po?

    ReplyDelete
  12. What is Kapirinton in tagalo po?

    ReplyDelete
  13. I mean what is bayani in winaray

    ReplyDelete
  14. I mean what is bayani in winaray

    ReplyDelete
  15. What is the waray word for citizenry, legal responsibility, moral, leadership and develop?

    ReplyDelete
  16. @Unknown

    What is the waray word for citizenry, legal responsibility, moral, leadership and develop?

    citizenry - katawhan
    legal responsibility - legal nga responsibilidad
    moral - moral
    leadership - pagdumara
    develop - Probably, the nearest word would be tinubo or nagtubo (grew).

    ReplyDelete
  17. Ah can you translate this for me please

    "Pag uyab na gd kamu ano MU la?"
    "Gusto mo na kita tapos pirmi ako waray"
    "Love ngan neu kada usa dapat waray paligoy-ligoy"

    Thank you :)

    ReplyDelete
  18. Hi po, ano po yung " Ano tim gin yiyinakan?" Waray po yan, pwede po bang itagalog?

    ReplyDelete